Τραγωδία

Μιά αρχαία παράδοση πού άποθησαυρίστηκε στό Σουϊδα, μας πληροφορεί πώς ο Πεισίστρατος ονομαζόταν και Βάκις δηλαδή θεόπνευστος, προφήτης (1). Δυό πράγματα μπορούμε να πουμε για τήν παράδοση αυτή : ή πώς οί εχθροί του χλευαστικά τον λέγανε έτσι, γιατί έκανε τό νεωτεριστή στή θρησκεία και φανέρωνε τΙς απόκρυφες και μυστικές ιεροτελεστίες, ή πώς οί φίλοι του τού δώσανε αυτό τό τιμητικό παρανόμι γιά νά τόν παρουσιάσουν στό λαό σά θεόπνευστο και νά δικαιολογήσουν έτσι τις πράξεις του, ότι τάχα γίνονταν μ' εντολή τοϋ Διονύσου.

'Οπως καΐ νά'ναι, οί αντιδραστικοί, αποδοκιμάζοντας τή θρησκευτική μεταρρύθμιση τοϋ Πεισίστρατου μιλούσαν γι' αυτή περιφρονητικά. Ετσι τό διθύραμβο τόν όνομάσανε κοροϊδευτικά τραγωδία(2) πού σημαίνει τράγων ωδή. Τράγους ένοοΰσαν τους εκτελεστές τοΰ διθυράμβου πού κατά τήν παράσταση του φορούσαν τραγοτόμαρα (3 ).

Φαίνεται πώς οί Πεισιστρατικοί χρησιμοποιούσαν τήν ονομασία ίερό δράμα ή απλά δράμα πού τά χρόνια, εκείνα ήταν καθιερωμένος όρος γιά τις ιεροτελεστίες. (Βλ. και Άριστοτέλη, Ποιητική, II, 1448a, 30—35 καΐ 1448b, 1).
Ό όρος όμως «δράμα» δέν κατόρθωσε νά επιβληθεί και νά επικρατήσει, γιατί οί ευγενείς, και στά ύστερα από τόν Πεισίστρατο χρόνια, ασκούσαν στούς διανοουμένους και συγγραφείς μεγάλη επιρροή κ' έτσι τό χλευαστικό όνομα πού έδωσαν στήν ιεροτελεστία τοΰ διθυράμβου επικράτησε. Τό οτι οί ολιγαρχικοί, προπαντός της Αθήνας, δέν κρύβανε τήν περιφρόνηση τους γιά τις γιορτές και τις τελετές πρός τιμήν τοΰ Διόνυσου τό μαθαίνουμε άπό τόν ίδιο τόν αριστοκράτη Πλάτωνα πού αποδοκιμάζει τούς θρησκευτικούς νεωτερισμούς και μιλάει περιφρονητικά γιά τά «Διονύσια». Στις γιορτές αυτές, γράφει, μεθοκοπούν οί Αθηναίοι. (Νόμοι, 637a—b).

Ό Πλάτων, έχοντας υπόψη του τό τί έγινε ατά παλιά χρόνια, πού ό "Ομηρο ς κι ο Ήσίοδος μεταγράψανε άπό τήν ιερατική γραφή στή δημοτική τούς ίερούς ύμνους, τή θεογονία και τήν Ιστορία τοΰ τρωϊκού πολέμου, καθώς και τή θρησκευτική μεταρρύθμιση πού έγινε στά χρόνια τοΰ Περίανδρου, τοΰ Κλεισθένη και τοΰ Πεισίστρατου, γιά νά προλάβει καινούργιες τέτοιες μεταρρυθμίσεις, προτείνει νά καθιερωθοΰν με νόμο ή επίσημη όρχηση και ή ψαλμωδία, καθώς και δλες οί γιορτές της χρονιάς. Επίσης μέ νόμο νά καθορισθεί μέ ποιά ώδή και μέ ποιο χορό θά λατρεύεται στις θυσίες ό κάθε θεός. Έτσι, αν κανείς, παραβιάζοντας τό νόμο, ήθελε νά χορέψει άλλους χορούς και νά ψάλλει άλλες ωδές, νά έχουν τό δικαίωμα οί ιερείς και οί ίέρειες νά τόν εμποδίσουν. Κι άν ο παραβάτης τοΰ νόμου δέ συμμορφωνόταν, τότε, νά μπορεί ό καθένας νά τόν καταγγέλνει γι' ασέβεια. (Νόμοι, 799a—c).

Ό φιλόσοφος επιμένει πολύ στή γνώμη του αυτή και θέλει νά κατοχυρώσει μέ νόμο τούς ύμνους και τούς χορούς κάθε ιεροτελεστίας και ι' ιούς καταστήσει απαραβίαστους κι αμετάβλητους. Γι' αυτό και ύποστηρίζει πώς στό νέο πολίτευμα πρέπει νά παρθεί ένα τέτοιο νομοθετικό μέτρο πού νά μή μπορεί ο καθένας ν' αλλάζει και νά νοθεύει τούς χορούς καΐ τις ψαλμωδίες πού είναι καθιερωμένοι γιά τήν κάθε ιεροτελεστία. Και γιά νά κατορθωθεί αυτό πρέπει, κατά τή γνώμη του, οι ωδές νά πάρουν τήν ισχύ νόμων όπως ειχε γίνει παλαιότερα. {Νόμοι, 799ε—800α).

Τόσο πολύ επιμένει στό ζήτημα αυτό, ώστε πολλές φορές τονίζει πως εξόν άπό τούς ιερείς και τις ίέρειες και οί νομοφύλακες πρέπει νά επιστατούν γιά νά μήν αλλάζουν οί καθιερωμένες ωδές και οί χοροί της καθε ιεροτελεστίας, κι ακόμα ν' απαγορεύεται κάθε μεταρρύθμιση του καθδτώτος της ίερατικής όρχησης και ψαλμωδίας. (Νόμοι, 816).

1030.94 - Κεφ. 8