Γάλος

Γαλοπούλα ή γάλος ή γαλόπουλο ή κούρκος ή τούρκος ή διάνος ή ινδιάνος ή ινδόρνις ή μελεαγρίς.

Μεγάλο εδώδιμο πτηνό της οικογενειας των μελεαγριδών. (meleagris callopano)[9210]

Τούρκος ή κούρκος; ^[448.172]

Κατ' αρχάς, στο 1524, όταν το αμερικανικο πουλί ήρθε για πρώτη φορά στη Μεγάλη Βρετανία, είχε αποσταλεί από τους εμπόρους της Ανατολής, κυρίως από την Κωνσταντινούπολη (που είχαν φέρει το πουλί από την Αμερική). Δεδομένου ότι αγοράστηκε χονδρικά από την Τουρκία, οι Βρετανοί αναφέρονται σε αυτό ως "Turkey coq".
Στην πραγματικότητα, οι Βρετανοί δεν είχαν ιδιαίτερα ακριβή γνώση για τα προϊόντα που φθάνουν από την Ανατολή. Περσικά χαλιά τα ονομάζανε "Turkey rugs." Ινδικό αλεύρι το έλεγαν "Turkey flour" και Ουγγρικά ταγάρια ονομάζονταν "Turkey bags". Και ολα αυτά επειδή εισάγονταν απο τήν Τουρκία.

Το πρόβλημα Ιθαγένειας

Συγκρίνοντας την ονομασία του πουλιού σε διάφορες γλώσσες διαπιστώνουμε πως οι περισσότεροι λαοι δεν ξέρουν από που κρατάει η σκούφια του. Οι ερευνητες το αναφέρουν αναντίρρητα ως Αμερικάνικο πουλί. Οι ίδιοι οι Αμερικάνοι δεν το λένε USAbird αλλά Turkey. Είναι ομως σχετικά ικανοποιημένοι απο το πουλί τους γιατι το τρώνε την ημέρα των Ευχαριστιών.

Ολοι οι χριστιανοί το τρώνε τά χριστούγεννα ίσως για να δηλώσουν την αντίθεσή τους στους αλλοθρήσκους Ινδούς, Τούρκους, Αιγυπτίους (... και να τους φάνε ).

Δείτε πως το ονομάζουν οι υπόλοιποι:

Στα αραβικα ντικρουμί = Ρωμαίικος κόκορας και σπανιότερα Αιθιοπικό πουλί

Βουλγαρικά μισίρκα = Μισίρι=Αίγυπτος

Καταλανικά γκαλντίνζι = Ινδικο πουλί

Ολανδικά: καλκοεν = Απο την Καλκούτα (Ινδια)

Αιγυπτιακά: Ελληνικό πουλί Γαλικά: ντιντ: της ινδιας

Ελληνικά: γαλλοπούλα : απο τήν Γαλλία

Εβραίκα τανρνεγκολ: Ινδός κόκορας

Πολωνικά: Ιντικ απο Ινδία

Ρουμάνικα και Σλάβικα: κούρκα απ΄οπου και το ελλ. κούρκος^[448.172]

τουρκικά: χιντί ή μισιρ. Ινδία ή Αίγυπτος (οι ιδιοι οι Τουρκοι βέβαια δεν τον λένε «Τούρκο»!)

Συμπεριφορά

Οταν ο αρσενικός γάλος ερεθισθεί υψώνει τα φτερά της ουράς του και φωνάζει. Το λειρί του γινεται κατακόκκινο.

Στον Πόντο τα παιδάκια για να ερεθίσουν ένα γάλο του τραγουδάγανε ένα τούρκικο τραγουδάκι που λέει : kabaramazsin gel, Fatma annen güzel, sen çirkin - φούσκωσε φαλακρέ, η Φατμά η μάνα σου, είναι όμορφη αλλά εσύ είσαι άσκημος.
(προφορικη μαρτυρία Αναστασίας Μιχαηλίδου στον συγγραφέα).

Για το θηλυκό

Ολα αυτά τα μεγαλοπρεπή φουσκώματα τα κάνει το αρσενικό. Το θηλυκό είναι πιο σεμνό σε εμφάνιση και περιορισμένο σε μέγεθος και χρώματα. Τα μωρά της λ;eγονται γαλόπουλα.

Στο κυπριακο ιδιωμα το γαλόπουλο λέγεται γαλούϊν (από το γαλούδι<γαλούδιον<υποκ γάλος) 184

 

Αυτο το φαινομενο καλείται φυλετικός διμορφισμός είναι μια φαινοτυπική διαφορά μεταξύ αρσενικών και θηλυκών του ίδιου είδους. Τα δύο φύλα παρουσάζουν σημαντικές διαφορές στην μορφολογία, διακοσμητικά στοιχεία, και τη συμπεριφορά. Η γαλοπούλα και το συγγενές παγώνι (ταώς ή pavo muticus), ορισμένες ειδη πάπιας (βλ. εικονα), αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα φυλετικού διμορφισμού.

Ο αρσενικός πάπιος (ο δεξιος) είναι πολύχρωμος και προνομιούχος. Ισως απο αυτόν τον διμορφισμό προήλθε και η γλωσσοδετική ερώτηση «μια πάπια μα ποιά πάπια;» από τήν θηλυκιά πάπια (αριστερή) προέκυψε «το μια πάπια μια παλιόπαπια».

Φράσεις

Έγινε Τούρκος (προφανώς «Εγινε κούρκος») βλ. Συμπεριφορά.

Σημαίνει θύμωσε πολύ. Προφανώς η έκφραση πάρθηκε από την συπεριφορά αυτή του πουλιού. Δεν είναι δυνατόν κανείς να θυμώνει γενόμενος Τούρκος, με την θρησκευτική έννοια του όρου. Η αρνησιθρησκεία στην διάρκεια της τουρκοκρατίας ( πρβλ. "γινεσαι Τούρκος Διάκε μου, την πίστη σου ν' αλλάξεις;") δεν ήταν χωρίς ωφελήματα. Υπήρχε αμοίβη για τους αρνησίθρησκους. Ο μη γενόμενος Τούρκος υπέφερε.

Αν αφορούσε τον Τούρκο (ως εθνικότητα ή θρήσκευμα) θα λέγαμε θύμωσε σαν τούρκος. Οπως λεμε «καπνίζει σαν Τούρκος». Το «έγινε» χρησιμοποιείται συχνά στις παρομοιώσεις με ζώα ( έγινε λαγός, έγινε αρνάκι, έγινε σκύλος ή σκύλιασε) και σε άλλες οπως πχ «έγινε καπνός», κλπ.

Η στρίγγλα που έγινε αρνάκι: Κωμωδία Σέξπηρ (γράφτηκε στα 1590 μεχρι 1594). Αγγλικά: The Taming of the Shrew

kabarmak στα τούρκικα σημαίνει φουσκώνω, επαίρομαι, περηφανεύομαι. [145]

Στο ποντιακό ιδίωμα "έγινε καπαράμα" είναι συνώνυμο του «θύμωσε πολύ» καπαράμα λένε στα Κωτύωρα και το Σενένι του Πόντου, το γάλο. [136]. Οι Πόντιοι θα είχαν κάθε λόγο να χρησιμοποιούν το «έγινε Τούρκος» αν η παρομοίωση ήταν επιτυχής. Δεν είναι όμως!

Φουσκώνει σα διάνος

Υπερηφανεύεται βλ. Συμπεριφορά

Ανάλογες εκφράσεις ισχύουν και για το παγώνι («μας κάνει το παγώνι»)

Ο [ιν]Διάνος δεν έχει τόσο ματαιόδοξα συναισθήματα. Επιδιώκει την αύξηση του όγκου με ξεδίπλωμα των φτερών, πράγμα που ισχύει και στά παγώνια, με σκοπό το εκφοβισμό του αντιπάλου ή αντεραστή. Το ίδιο έκαναν και οι αρχαίοι ΄Ελληνες πολεμιστές φορώντας ψηλά λοφία στα κράνη τους και βάζοντας κουδούνια, αποτρόπαια σχέδια και έντονα χρώματα στις ασπίδες τους αλλά το ίδιο κάνουν και οι Ινδιάνοι της Αμερικής.
Βλ. Μελέτη μου Η ασπίδα

Συνώνυμα^[156]

κούβος, ο - γάλος, κούρκος

(Δυτικοκρητικό ιδίωμα) Ίσως από το ιταλ. cova = κλώσσημα, φωλιά. κουγιάζω = συμμαζεύομαι, ζαρώνω. «Εκούγιαξε ένα γυραλάκι κι εγίνηκε εκειά ένα κουβάρι». Από το κουβιάζω < κούβος . Συγγ. με το κουρνιάζω; (πρβλ. Επών. Κούγιας)

μισίρι

Στο κυπριακό ιδίωμα ο γάλος λέγεται γάλος. Επεξηγώντας όμως την σημασία της λέξης [184] ο Ρόης Παπαγγέλου αναφέρει ως συνώνυμο το «μισίρι», που σημαίνει Αίγυπτος, αυτη την ονομασια χρησιμοποιούν οι Τούρκοι και φυσικά οι Ελληνόφωνοι Τουρκοκύπριοι. Οι Ελλήνοκύπριοι το πήραν απο αυτους

Τοπωνυμικά

Γκουργκούλια (τα).[1089] Τοποθεσία στον οικισμό Διασελάκι της περιοχής Δεσκάτης, με δύο λόφους σε σχήμα λαιμού. Ο λαιμός της γαράφας, στο τοπικό ιδίωμα λέγεται «γκούργκουλας». Το γκουργκούλι είναι υποκοριστικό της λ. γκούργκουλας (σγ) < κούρκουλας < κούρκος < ρουμ. curca < σλαβ. kurca (βλ. τη λ. κούρκος [447]).

Βιβλιογραφία